Federaal parket wordt ingezet om minstens 2,8 miljoen euro fraude door (valse) zieken te recupereren
Wie kan zulks rechtvaardigen ?
Petitie nog niet getekend ? Doe het nu met 1 muisklik.
Giga fraude sociale zekerheid, ziekenfondsen zijn ziende blind (in memoriam)
VILVOORDE 06/09 - Als aandenken aan Marc van Impe die dit weekend is overleden, brengen we deze week opnieuw een paar van zijn opvallende blogs. Zo schreef hij, een paar maanden geleden: "De grootste fraude met uitkeringen –tot nu toe- heeft de Belgische schatkist minimaal 2,8 miljoen euro en misschien zelfs 18 miljoen euro per jaar gekost. En wie een beetje bij zijn verstand is weet dat dergelijke fraude onmogelijk zo lang en zo massaal kon doorgaan zonder op zijn minst passieve medewerking van de twee grootste ziekenfondsen."
En dan stelt men nog niet de vraag of de controlediensten het Riziv die de profielen van artsen onder de loep houden in deze blind of naïef zijn geweest. Of tot welke aberraties een lokale politieke cultuur kan leiden. Hele migrantenfamilies leefden van de sociale zekerheid.
Arbeidsauditeur Herwig L'Homme en Kris Vandepaer van de Federale Gerechtelijke Politie schatten het aantal dossiers op minstens 350, maar het kunnen er net zo goed tweeduizend zijn. Het gerecht denkt dat er nog meer gevallen van uitkeringsfraude zijn dan de 350 die zaterdag in Limburg al bekend geraakt zijn. Het onderzoek naar de grootschalige uitkeringsfraude begon drie jaar geleden en leidde woensdag tot veertien huiszoekingen. Speurders vielen onder meer binnen in de privéwoningen van de artsen en in hun kabinetten. Het gerecht onderzoekt daar een zaak van valse arbeids- en medische attesten voor ziekte- of invaliditeitsuitkeringen, vooral aan mensen van Turkse afkomst. "Wanneer men al die dossiers grondig gaat bekijken, kan het nog veel groter zijn dan wij hebben vastgesteld. Wij spreken alleen in dit dossier. En in dit dossier zullen al duizenden medische dossiers bekeken moeten worden."
Limburg heeft 32.300 langdurig zieken, verhoudingsgewijs de meeste van Vlaanderen. "Die cijfers kunnen gelinkt zijn aan deze zaak", zegt arbeidsauditeur L'Homme. De meeste langdurig zieken wonen in de Borinage, waar ook een onderzoek loopt en men zijn hart vasthoudt. 40 jaar na de sluiting van de laatste mijnen is het klassieke argument dat de zware arbeidsomstandigheden van toen verantwoordelijk zijn de dramatische cijfers van nu, stilaan waardeloos.
Twee artsen, waarvan een 61-jarige bekende neurochirurg die in Knokke staat ingeschreven maar actief is in het Hasseltse worden verdacht. De specialist ontving op jaarbasis vierduizend tot vijfduizend patiënten van wie er elk jaar naar schatting een honderdtal onterecht een uitkering kreeg. De tweede arts is een 84-jarige psychiater die lange tijd in Genk een praktijk had maar de laatste jaren in Sint-Truiden zijn patiënten ontving.
Een van de Turkse spilfiguren in het hele fraudesysteem is Bayram B. (43) uit Heusden-Zolder. De Turkse man krijgt al 22 jaar een ziekte-uitkering. Hij vroeg de profiteurs die vaak rechtstreeks uit Turkije kwamen tussen 3.500 en 10.000 euro, voor een fictieve inschrijving in België, een fictieve job, begeleiding bij de psychiater, de neuroloog, de neurochirurg en het ziekenfonds. Drie undercoveragenten die net als zijn andere klanten een ziekte veinsden kregen een attest met recht op een uitkering. De tweede hoofdverdachte is de Turkse Genkenaar Ismail A. (49) eveneens met uitkering en onder het regime van collectieve schuldbemiddeling.
Maar de hoofdverdachte van de grootschalige uitkeringsfraude is dé Limburgse autoriteit op het vlak van neurochirurgie en werkt sinds 1987 voltijds actief in het Hasseltse Jessa Ziekenhuis. De arts woont Hasselt maar is om fiscale redenen ingeschreven in Knokke-Heist. Bij het Jessa Ziekenhuis is Dirk Ramaekers, voormalig socialistisch kabinetsmedewerker en gewezen directeur-generaal van het KCE, karig met commentaar. De vraag is of de betrokken arts zichzelf royaal verrijkte met de fraudepraktijken, en zo ja, wat dan precies zijn drijfveer was. "Een neurochirurg heeft dat geld toch niet nodig? Met zo'n salaris kom je echt wel toe", zegt de bekende Antwerpse neurochirurg Guido Dua in een reactie. Het loon van een modale neurochirurg is bruto 356.307 €.
Het fraudesysteem was heel eenvoudig: wie 101 dagen heeft gewerkt, verwerft een recht op een ziekte-uitkering. De zogenaamde werkgevers gebruikten dienstencheques zodat ze ook geen sociale zekerheid moesten betalen, waardoor ze sociale zekerheid nog eens oplichtten. En maakten gebruik van allerlei kortingen die je als invalide werknemer kan krijgen. In piepkleine flats werd zogezegd 20 uur per week gepoetst. De bewoners, van dezelfde politieke zuil, profiteerden mee en streken een belastingvoordeel van 2,7 euro op. Zelfs het poetsen hoefde niet te gebeuren. De sociale bijdragen voor die cheques werden betaald door de overheid. Eens de 101 dagen voorbij, kregen de klanten plots een job in een kebabzaak die 3.000€ bruto betaald werd. Tussenhaakjes, het maandloon van een professionele kelner bedraagt zo'n 2.134€ bruto. Daarna werden de "werknemers" ziek.
Om de ziekte aan te kaarten gingen ze met ofwel rugklachten ofwel met psychische klachten naar een specialist. Eens ze voorbij de specialist en de controleartsen waren gepasseerd en ze voor 66 procent invalide waren verklaard, vertrokken de klanten vaak terug naar Turkije, mét hun ziekte-uitkering. De rugziekte kozen ze niet zomaar. "We zien al enkele jaren dat de arbeidsongeschiktheid wegens mentale aandoeningen of rugpijn sterk stijgt", zegt woordvoerder Els Cleemput. "Dit zijn aandoeningen die moeilijker objectief te controleren zijn. Daarom zijn we sinds 1 oktober overgegaan tot de gerichte herbeoordeling: per jaar worden 7.500 personen die minstens zes maanden arbeidsongeschikt zijn niet alleen door de adviserende geneesheer van het ziekenfonds maar ook door een arts in dienst van het Riziv geëvalueerd. Mentale aandoeningen en rugaandoeningen zullen makkelijker voor zo'n herbeoordeling in aanmerking komen." Maar dat was in Limburg en noch in de Borinage een probleem. De "zieken" kregen tot 1 januari hoge uitkeringen, variërend van 800 euro tot 2.000 euro per maand, want die werden tot dan berekend op basis van het laatste loon. Vanaf begin van dit jaar geldt het gemiddelde loon van de laatste twaalf maanden.
Het is niet zeker of er domiciliefraude gepleegd werd want als je naar het buitenland wil verhuizen, heb je de toelating van de adviserend geneesheer nodig. "De geneesheer van het ziekenfonds moet immers kunnen controleren of je meer dan 66 procent arbeidsongeschikt bent," aldus Cleemput. Maar een huisarts uit de regio die bekend is met de zaak zegt ons dat de "patiënten" stuk voor stuk "op papier in orde waren".
Het ging hier niet om occasioneel gebruik: Patiënten werden geronseld en kwamen via de spilfiguren bij de dokters terecht. Die ‘patiënten' zouden bedragen tussen 3.000 en 5.000 euro hebben betaald om van een blijvende ziekte-uitkering te kunnen genieten.
De psychiater die woensdag werd opgepakt en ondertussen met een enkelband thuis zit, haalde in 2012 ook al het nieuws in een gelijkaardig onderzoek maar werd uiteindelijk niet vervolgd. Het onderzoek liep toen tegen zeventien artsen die valselijk medische attesten uitschreven aan vreemdelingen. Die konden dat gebruiken om zo een regularisatie – en dus verblijfspapieren – aan te vragen wegens medische redenen. De dokters – toen afkomstig uit alle hoeken van het land – namen het, soms tegen een forse betaling, niet zo nauw met de wetgeving. Zo zouden sommige mensen volgens hun attest een niertransplantatie hebben ondergaan terwijl ze geen enkel litteken vertoonden en ook geen medicatie hiervoor namen. Ook bleek dat de voorgeschreven medicatie niet overeenkwam met het geschetste ziektebeeld. Anderen kregen medicatie voorgeschreven voor een hartaandoening, terwijl ze zich met een neusverkoudheid bij de arts hadden aangediend.
"Uitkeringsfraude aanpakken is één van de prioriteiten", zegt de woordvoerder van staatssecretaris voor Fraudebestrijding Philippe De Backer (Open Vld). "Daarom gaan we de inspecteurs van het Riziv versterken om die bijdragefraude aan te pakken. Nu werken er dertig controleurs. Daar komen dit jaar nog eens veertien bij. Zes van hen zijn vandaag al aan de slag. Wie onrechtmatig een uitkering heeft gekregen, riskeert die te moeten terugbetalen. Vorig jaar hebben we zo'n 2,5 miljoen euro teruggevorderd." Vanaf 1 mei veranderen de regels ook voor wie recht heeft op ziekteverzekering. "Vanaf dan moet je twaalf maanden in plaats van zes maanden gewerkt hebben om recht te hebben op een ziekte-uitkering."
Bij het kabinet van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) reageert men verbaasd. "We kennen het dossier niet, maar er zijn wel degelijk allerlei controlesystemen", zegt Els Cleemput, woordvoerder van De Bock. "Als je één dag ziek bent, heb je een attest nodig van je huisarts. Na één maand krijg je geen loon meer en val je op de ziekteverzekering. Daarvoor heb je ook een attest nodig van je ziekenfonds en moet je minstens om de zes maanden op controle. Intussen kan je ook opgeroepen worden door een Riziv-arts voor een herkeuring." "We hebben ook wel gemerkt dat er regionale verschillen zijn tussen de manier waarop er geoordeeld wordt over bepaalde ziektes. Daarom zijn we nu criteria aan het uitwerken om te zorgen dat alle artsen op dezelfde lijn zitten. Als je langer dan één jaar ziek bent, moet je ook nog eens bij de arts van het Riziv komen, die je invaliditeit al dan niet erkent."
Blijft dus de vraag of zowel ziekenfondsen als Riziv ziende blind waren en in bepaalde regio's nog zijn. De vlucht vooruit. Zo zou je het initiatief kunnen noemen van hen die nu om een bijzonder onderzoek vragen.
Marc van Impe
Marc van Impe is Senior Writer voor MediQuality. Hij is ook voorzitter van het Vlaams Instituut voor Journalistiek. Hij schrijft sinds dertig jaar over de evolutie van het gezondheidsbeleid in binnen- en buitenland. Eerder was hij onder meer hoofdredacteur bij MediPlanet, de Huisarts en Harvard Business Review België. Als bevoorrecht observator werpt hij regelmatig een kritische blik op de actualiteit in onze gezondheidssector. Zijn blogs weerspiegelen zijn persoonlijke mening en vallen onder zijn verantwoordelijkheid.
