Bewijslast : nieuwe mechanismes, maar wie zullen ze dienen ?
Bestaande en nieuwe technieken als oplossingen voor bewijsnood
Bieke Cauwenberghs
Bij een onrechtmatige daad moet de schadelijder fout, schade en causaal verband bewijzen. Omgekeerd moet de aangesprokene overmacht of een vreemde oorzaak aantonen wanneer hij meent dat hij niet aansprakelijk is. Maar wat als de schadelijder of aangesproken partij er, zonder dat het aan haarzelf gelegen is, niet in slaagt om het vereiste bewijs te leveren? Wannes Vandenbussche legt uit wat dan de mogelijkheden zijn.
Een patiënt die het gevoel heeft dat er tijdens zijn operatie iets fout gegaan is, maar er niet de vinger op kan leggen, laat staan dat hij het kan bewijzen. Een consument die schade lijdt omdat hij van een vermogensbeheerder niet de noodzakelijke informatie gekregen heeft. Of iemand die een hepatitis-B-vaccin kreeg, enkele maanden later met multiple sclerose gediagnosticeerd wordt maar geen harde bewijzen op tafel kan leggen dat het een met het ander te maken heeft omdat de experten daar nog niet uit zijn. Het zijn slechts enkele voorbeelden waarin bewijsnood bij aansprakelijkheid uit een onrechtmatige daad optreedt.
Drie bestaande gerechtelijke mechanismen
Wanneer de wetgever geen bijzonder aansprakelijkheidsregime in het leven heeft geroepen, kan de rechter drie mechanismen toepassen in geval van bewijsnood, zegt Vandenbussche. “De tot nu toe bestaande technieken zijn: vermoedens, onderzoeksmaatregelen en de bewijsmedewerkingsplicht. Vermoedens betekent dat men op basis van een bekend feit een onbekend feit gaat aannemen. Onderzoeksmaatregelen kunnen erin bestaan dat er een deskundigenonderzoek plaatsvindt of dat de tegenpartij de bewijsstukken op tafel legt, de zogenoemde overlegging van stukken. Het derde mechanisme – de bewijsmedewerkingsplicht – houdt in dat de partij die niet de bewijslast draagt toch verplicht wordt om bewijs naar voor te brengen. Men kan zich wel inbeelden dit mechanisme bij advocaten regelmatig voer voor discussie is.”
Twee nieuwe mechanismen
Op 4 april 2019 keurde het federaal parlement Boek 8 over bewijs goed als onderdeel van het nieuwe Burgerlijk Wetboek. Daardoor gaan in november 2020 nog twee extra mechanismen in voege. Het eerste is de verlaging van de bewijsstandaard. “Terwijl het principe nu is dat je met zekerheid iets moet kunnen bewijzen, zal het bij de toepassing van dit mechanisme volstaan om iets met een hoge waarschijnlijkheid te bewijzen. Als iemand zijn auto verdwenen is van een openbare parking, kan het bijvoorbeeld volstaan om met waarschijnlijkheid te bewijzen dat hij gestolen is.”
Het tweede nieuwe mechanisme dat er vanaf november 2020 bij komt, is de omkering van de bewijslast. “Het basisprincipe is dat de partij die aanvoert ook het bewijs moet leveren. In bepaalde, heel strikt omlijnde omstandigheden kan de tegenpartij gevraagd worden om met bewijzen voor de dag te komen.”
In november 2020 treden twee extra mechanismen in voege die kunnen gebruikt worden bij situaties van bewijsnood
Strikte toepassing van omkering
Vandenbussche denkt bijvoorbeeld aan de situatie van een weduwe die een uitkering geniet van het Arbeidsongevallenfonds en ook recht heeft op aanpassingsbijslagen. De arbeidsongevallenverzekeraar vergeet echter om de nodige documenten daarvoor tijdig aan het Arbeidsongevallenfonds over te maken waardoor de vrouw deze bijslagen misloopt. Ze dient een aansprakelijkheidsvordering in tegen de verzekeraar. Omdat het echter heel moeilijk is om te bewijzen dat iets niét tijdig gebeurd is, zou in dit geval de bewijslast kunnen worden omgekeerd: de verzekeraar moet dan bewijzen dat hij de documenten wel degelijk tijdig heeft bezorgd.
Een ander voorbeeld waarin omkering van bewijslast een mogelijkheid kan zijn, is wanneer een partij verplicht is om bepaalde informatie op te vragen en bij te houden, maar vermoed wordt dat ze dit niet heeft gedaan. Ze zal dan het tegendeel moeten bewijzen.
In de praktijk
Het is volgens Vandenbussche nog afwachten hoe de praktijk zal omgaan met de nieuwe mechanismen die zullen kunnen worden ingezet in geval van bewijsnood bij aansprakelijkheid uit een onrechtmatige daad. “In Nederland bijvoorbeeld bestaat de omkering van bewijslast al langer, maar de Hoge Raad heeft het mechanisme in de praktijk quasi onwerkbaar gemaakt. Ook wat de bestaande mogelijkheden betreft, is het juridisch kader nog niet helemaal scherpgesteld. Zo is het de vraag of de onderzoeksmaatregelen bijvoorbeeld in ons land een even intrusieve methode kunnen/zullen worden als in de VS of – in beperktere mate – in Nederland, waar bijvoorbeeld bewijsbeslag kan worden opgelegd. Het is in elk geval bijzonder interessant om volgen welke richting de bewijsvoering bij bewijsnood in de praktijk zal uit gaan.”
Bron : https://blog.opleidingen.wolterskluwer.be/legal/onrechtmatige-daad-en-bewijsnood-enkele-mechanismen/
