Fouten van rechters worden nooit bestraft - netflix documentaire
Topmagistraten dachten dat ze onaantastbaar waren, tot Netflix een reeks maakte over beruchte verkrachtings-zaak
Vandaag om 03:00
Een beeld uit de Netflix-reeks ‘When they see us’ Foto: Atsushi Nishijima/Netflix
Een Netflix-serie heeft een einde gemaakt aan de carrières van Linda Fairstein en Elizabeth Lederer. De twee topmagistraten hadden eind jaren negentig vijf zwarten laten veroordelen in een sadistische verkrachtingszaak. Onterecht, zo bleek later. Toch bleven Fairstein en Lederer aan de top van de rechterlijke macht in de VS. Tot Netflix het verhaal in een documentaire goot.
De twee bouwden een indrukwekkende carrière uit ondanks de blunder. Tot na een documentaire over de zaak een Twitterstorm losbarstte
De Netflix-documentaire When they see us vertelt het verhaal van de Central Park Five. Vijf tieners, vier Afro-Amerikanen en een Latino, uit de beruchte wijk Harlem die op 19 april 1989 naar het stadspark in New York trekken. Ze zijn niet alleen, in totaal troepen dertig jongeren er samen. Sommigen vallen wandelaars aan en beroven passanten. Rond half twee ’s nachts wordt in een gracht het naakte lichaam gevonden van een jogster. Vastgebonden en gruwelijk toegetakeld. Ze is verkracht, heeft 80 procent van haar bloed verloren, een schedelbreuk en haar oog hangt uit haar oogkas. Het slachtoffer is Trisha Meili, een 28-jarige blanke bankier. Twaalf dagen zweeft ze tussen leven en dood, maar ze overleeft.
New York ontwaakt in shock bij het nieuws. Er wordt opgeroepen om hard op te treden. Ook bekende New Yorkers spreken hun afschuw uit. Miljonair Donald Trump loopt voorop en jut de boel op. Hij eist de herinvoering van de doodstraf. Met paginagrote advertenties in de kranten.
“Pak wat zwarten op”
Linda Fairstein, toenmalig hoofd van de dienst seksuele misdrijven van het openbaar ministerie neemt de zaak in handen. De politie heeft die avond al Raymond Santana (14) en Kevin Richardson (14) opgepakt op verdenking van overvallen. Een dag later volgen Antron McCray (15), Yusef Salaam (15) en Korey Wise (16). De vijf worden meer dan zeven uur ononderbroken ondervraagd. Vier van de vijf leggen bekentenissen af en worden in beschuldiging gesteld van verkrachting en poging tot moord. Achteraf trekken ze die verklaringen weer in. Ze zeggen geïntimideerd te zijn, gedwongen tot valse verklaringen. De zaak polariseert New York. De zwarte gemeenschap kan zich niet van de indruk ontdoen dat “als een blanke vrouw verkracht wordt er wat zwarten worden opgepakt”.
De politie en de openbare aanklager staan onder immense druk om de zaak snel op te lossen. Fairstein twijfelt niet aan de schuld van de vijf. Openbaar aanklager Elizabeth Lederer wel. Want de getuigenissen kwakkelen. Op de plek van de misdaad is geen DNA gevonden van de vijf, wel van een onbekende. De verkrachting is ook zo gruwelijk dat die geen enkel raakvlak heeft met de andere kleine misdrijven die de avond. Maar onder aansporing van Fairstein bijt Lederer toch door. Wat niet in het verhaal van schuld past, wordt opzijgeschoven. Tijdens de processen pakt Lederer uit met bewijs: twee haren die “overeen lijken te komen met het haar van het slachtoffer”. Gevonden in de onderbroek van een van de beklaagden. De vier jonger dan 16 krijgen zeven jaar opsluiting in de jeugdgevangenis, de oudste vliegt dertien jaar in een gewone gevangenis.
De veroordeling bezorgt Fairstein en Lederer nationale bekendheid. Pioniers worden ze genoemd als het om het oplossen van seksuele misdrijven gaat. Het wordt een ijkpunt in hun indrukwekkende carrières. Lederer (66) is nog steeds openbaar aanklager, een autoriteit in cold cases en verkrachtingszaken. Het levert haar ook een leerstoel op aan Columbia Law. Fairstein (72) was 25 jaar chef van haar dienst. Ze vond in haar werk ook inspiratie om een succesvolle carrière als misdaadauteur uit te bouwen.
40 miljoen dollar
In hun haast had niemand de connectie gelegd met een verkrachting twee dagen eerder in hetzelfde park. Die bleek gepleegd door Matthias Reyes, een serieverkrachter en moordenaar. In 2001 bekent hij. Hij zegt alleen gehandeld te hebben op 19 april. DNA bevestigt dat hij de verkrachter is. De twee haren die golden als “ultiem bewijs” bleken na DNA-onderzoek niet van het slachtoffer te zijn.
Het Openbaar Ministerie beslist om het onderzoek te herbekijken. De conclusie is dat de magistraten blind waren voor de tegenstrijdigheden op álle belangrijke punten in hun dossier. De veroordeling wordt nietig verklaard, al hebben alle vijf intussen hun straf al uitgezeten. Excuses komen er niet. Integendeel, vooral Fairstein blijft geloven in hun betrokkenheid. Zelfs nadat de vijf een compensatie van 40 miljoen dollar wordt toegekend.
Twitterbombardement
De carrières van de twee topmagistraten worden er niet door gehinderd. Nu en dan is er een rimpeling. Na een eerdere documentaire in 2013 wordt een huldiging door de vereniging van misdaadauteurs aan Fairstein geschrapt. Datzelfde jaar vraagt een petitie het ontslag van Lederer aan Columbia Law. Reactie komt er niet. De verwijzing in haar curriculum naar de overbekende zaak blijft zelfs op de website van de universiteit staan.
Tot When they see us wordt uitgezonden en er een twitterbombardement volgt die straffen tegen de twee eist. Lederer houdt de eer aan zichzelf. Ze laat haar studenten weten dat de reeks “een pijnlijk – maar noodzakelijk – nationaal debat opnieuw heeft doen oplaaien over de verhouding tussen ras, identiteit en justitie”. Fairstein daarentegen weert zich heftig tegen de “vervalsing van de feiten”. Ze gooit alleen maar olie op het vuur. Glamour – het blad dat haar ooit tot vrouw van het jaar uitriep – trekt die titel in. Haar uitgever zet haar aan de deur. Vervolgens geeft ze, dreigend met een rechtszaak, ontslag in al haar openbare functies. Ze ziet in de hele zaak een lynchpartij “van de bendes die sociale media domineren en een onverantwoorde filmmaker”.
https://m.nieuwsblad.be/cnt/dmf20190614_04460512?hkey=&utm_source=nieuwsblad&utm_medium=newsletter&utm_campaign=lunchnieuwsbrief&adh_i=90b835a6a966fe6902e9c75302a08688&imai=8694871b-9ac4-46ac-ac86-20903e4b7797&m_bt=5274506781038
