Steven Laureys pleit voor meditatie als hulpmiddel bij preventie en genezing
Waarom u deze aanvulling op de klassieke geneeskunde kunt overwegen (prof. Steven Laureys)
LUIK 04/06 - “Als u me twintig jaar geleden had gevraagd wat ik van mindfulness dacht, dan zou ik u gezegd hebben dat dat waarschijnlijk een modegril was. Maar toen ik in 2012 onverwacht alleenstaande vader met drie jonge kinderen werd, ging ik door een dal. Ik zocht naar een manier om met de nieuwe situatie om te gaan”.
Prof. Steven Laureys, topneuroloog, kijkt vanuit zijn kantoor in het Luikse universitair ziekenhuis uit op een prachtig glooiend landschap. Het is een blik op de Ardennen. Voordat zijn eerste patiënt deze morgen kwam, en tussen de verschillende patiënten door, zal hij eventjes pauzeren en ademhalingsmeditatie toepassen.
"Na de onverwachte breuk met mijn ex-echtgenote greep ik naar sigaretten en alcohol. Ik ging gebukt onder de stress en kon mijn 'monkey mind' niet tot rust brengen. Ik sprak met psychologen en psychiaters en nam zelfs even slaappillen en antidepressiva. Ik begon te trainen voor een marathon en vond een uitlaatklep in yoga. Als arts heb ik een klassieke opleiding genoten. Later ging ik me met mijn onderzoeksteam in Luik toespitsen op het menselijk bewustzijn, coma, anesthesie en hypnose. Ik leerde meer over hoe en waarom onze hersenen continu in verandering zijn en wat er gebeurt wanneer we op een bepaalde manier emotioneel geprikkeld worden, bijvoorbeeld tijdens meditatie", vertelt prof. Steven Laureys.
Hoe kwam u tot meditatie?
"Mijn persoonlijke en wetenschappelijke interesse in meditatie piekte toen ik in 2012 Matthieu Ricard ontmoette, persoonlijk vertaler van de dalai lama. Ik kreeg de kans om vele andere inspirerende mensen te ontmoeten, zoals Nobelprijswinnaars, topatleten, toppolitici, de paus en dus ook de dalai lama. Stuk voor stuk zijn zij zeer inspirerend in hun domein."
"Maar laten we terugkomen op Matthieu Ricard. Hij nodigde me uit om samen op retraite te gaan en ik nodigde hem uit om naar het laboratorium in Luik te komen, waar ik met mijn onderzoeksteam zijn hersenen en het effect van jarenlange meditatie zou kunnen bestuderen met behulp van hersenscans. We merkten verdikkingen van zijn grijze massa, die belangrijk zijn voor aandacht (prefrontale hersenschors en cingulaire cortex), interne regulatie (amygdala) en geheugen (hippocampus). Dat zijn duidelijk eigenschappen die Matthieu Ricard heeft getraind met meditatie."
Zelfs een paar minuten kunnen volstaan
"Mening onderzoek wijst aan dat je geen mediterende monnik of fulltime boeddhist hoeft te zijn om de effecten van meditatie te verzilveren. Een paar minuten (ook informele) mentale oefeningen kunnen al veel helpen bij het verminderen van angst en stress, verbeteren van geheugen en slaap en het versterken van het immuunsysteem en het emotionele evenwicht. Die ervaringen heb ik gebundeld in het boek ‘het no-nonsense meditatieboek' dat deze lente is verschenen in het Nederlands. Ik ben blij dat het een bestseller is geworden. Maar aangezien we hier in Luik zijn en het boek pas in september in het Frans verschijnt (bij uitgeverij Odile Jacob), zijn er hier nog niet zoveel reacties gekomen. Maar uit ervaring weet ik dat je altijd commentaar krijgt als je een boek schrijft. De academische wereld is vrij hard, men spaart elkaar niet."
Aanhoudende druk, gevaar voor cynisme
"Tijdens mijn opleiding heb ik niets geleerd over meditatie. Dat is jammer. Als je voor anderen zorgt, moet je toch weten hoe je voor jezelf moet zorgen? Ook nu leren de geneeskundestudenten niets over meditatie, op enkele uitzonderingen als de lessen van zen-meditatie pionier en psychiater Edel Maex in Antwerpen na. Toen ik met mijn studies begon, in 1986, was de situatie minder competitief. Nu moet je bijna vechten tegen je medestudenten om betere punten te halen. Diegenen die de grootste onderscheiding halen, worden niet noodzakelijk de beste artsen. De druk is zo groot geworden. Een fantastische collega van mij is nu thuis met een burn-out. Twee collega's hebben zelfmoord gepleegd. Er is te weinig aandacht voor het ontwikkelen van emotionele intelligentie. Artsen moeten dagelijks worstelen met stress, angst, verlies. Sommigen worden er cynisch door. Dat merk ik als ik op Intensieve Zorgen kom en hoor dat sommige artsen geen patiënten behandelen maar ‘die van bed 1'. Ik schrik ervan als ze zich gaan verschuilen achter cijfers en parameters en te weinig tijd vrijmaken voor de familie."
Meditatie als aanvulling op de klassieke geneeskunde
"Luisteren naar de patiënt, daar is weinig tijd meer voor. Huisartsen doen het, maar hun werk wordt volgens mij niet naar waarde geschat. Zelfs niet door patiënten. Er is te weinig respect en samenwerking tussen de disciplines. We moeten stoppen met hyper-specialisatie hokjes-denken en dualistisch denken (lichaam en geest) en de patiënt in zijn geheel beschouwen."
"Als neuroloog wil ik aantonen dat meditatie, zowel preventief als therapeutisch, een aanvulling op de klassieke geneeskunde kan zijn. Er bestaan verschillende meditatievormen die patiënten, maar ook artsen kunnen uitproberen: ademhalingsmeditatie, mindfulness-meditatie, compassie-meditatie. Als ik mindfulness voorschrijf aan mijn patiënten, stuur ik ze geregeld naar een opgeleide psycholoog of naar de klassieke Mindfulness Based Stress Reduction-programma's (MBSR). Meditatie kan erna echter ook laagdrempelig en informeel gebeuren. Je kunt gewoon even stilstaan en een paar keer diep ademhalen. Je kunt je ook laten leiden door een aantal apps zoals Headspace, Imagine Clarity, Calm, 10% Happier, Waking Up, De Mindfulness App,…"
België is met negen klinische studies in de afgelopen 20 jaar absoluut geen koploper in meditatieonderzoek
Nederland en Frankrijk doen het een beetje beter. Dat terwijl cijfers over geneesmiddelenonderzoek boekdelen spreken: 51 studies naar antidepressiva in België, 153 in Frankrijk. Geen studies zonder gegarandeerde return on investment. "Ja, de farmaceutische industrie is een industrie die redeneert zoals de auto-industrie, maar ze zou best wat eerlijker mogen zijn. We mogen enorm blij zijn dat big pharma er is en ze moeten hun werk kunnen doen. Maar het stoort me wel dat ze zich positioneren "in het belang van de patiënt" terwijl de realiteit toch iets anders ligt ("in het belang van de investeerders"). We mogen verder ook niet toelaten dat de farmaceutische industrie beslist in welke domeinen onderzoek wordt gedaan (zorg en klinische studies)."
Om te eindigen met een grap: dankzij botox en viagra kunnen we nu sterven zonder rimpels en met een erectie. Dat terwijl hersentrauma – de eerste oorzaak van ernstige handicaps bij jong volwassenen - al jaren uit de boot valt, er is bijna geen medicatie in de pipeline. Er is nog veel werk aan de winkel, ook op het vlak van de financiering van ons wetenschappelijk en medisch onderzoek."
We sluiten het gesprek af, prof. Laureys kan nu eindelijk aan zijn lunch beginnen. Hij is alvast van plan om mindful te eten. Zijn volgende afspraak komt over een kwartier.
Foto copyright De Morgen
VersturenAfdrukken04/06/2019 Auteur: Sabine Verschelde Bron: MediQuality
