Ook terreurslachtoffers worden tot minimale schadevergoedingen gedwongen, belanden in armoede
Interview
Philippe Vansteenkiste: ‘De meeste slachtoffers staan vandaag even ver als een jaar geleden … of zelfs als twee jaar geleden.’
PHILIPPE VANSTEENKISTE VAN SLACHTOFFERVERENIGING V-EUROPA TWEE JAAR NA DE AANSLAGEN VAN 22/3
Slachtoffers van terreuraanslagen komen vandaag in Brussel samen voor de Europese Herdenkingsdag.Onder hen Philippe Vansteenkiste, die met V-Europe slachtoffers van 22/3 verenigt. Vooruit komen is hun doel, maar het is niet makkelijk. ‘Een lid zei: “Ik probeer erover te raken. Maar telkens als ik een venster sluit, gaan er twee andere open.”’
‘Verscheidene slachtoffers zijn in armoede gesukkeld’
Vier verenigingen voor slachtoffers
Lees verder onderaan
VAN ONZE REDACTRICE MARJAN JUSTAERT FOTO’S FRED DEBROCK
BRUSSELStraks is het alweer twee jaar geleden dat ons land werd getroffen door terreur. De aanslagen in Zaventem en Maalbeek kostten het leven aan 32 mensen. Op 22 maart zal Philippe Vansteenkiste van de ene herdenking naar de andere hollen – om allerlei redenen bleek het niet mogelijk om één enkele herdenking te houden. ‘Het is mooi dat zoveel mensen iets willen doen’, benadrukt de bezieler van V-Europe. ‘Maar het is belangrijk dat 22 maart geen show of circus wordt. Vorig jaar hebben we geleerd dat veel slachtoffers toeleven naar de herdenking en daarna in een zwart gat vallen. We zouden het beter vinden als de activiteiten gespreid zouden worden, zodat de slachtoffers ook in april weten dat er aan hen gedacht wordt.’
In januari slaakten jullie nog een noodkreet om erkenning.
‘Misschien zijn uiterlijke letsels geheeld, maar de psychologische impact kan nieuw fysiek leed veroorzaken.’
‘Ik heb het puur over 22 maart. Als je zo’n herdenkingsdag overlaadt, is er geen plaats voor gevoelens en verwerking. De erkenning blijft nodig. Veel slachtoffers krijgen te horen: “Allez, het is nu toch al twee jaar geleden.” Er wordt geen rekening gehouden met posttraumatische stress. Misschien zijn uiterlijke letsels geheeld, maar de psychologische impact kan nieuw fysiek leed veroorzaken. Om nog te zwijgen over de financiële en sociale impact.’
‘Studies bewijzen dat hoe sneller een staat reageert, hoe kleiner de kans is op een posttraumatische stressstoornis, en hoe kleiner de kosten voor de maatschappij zijn. In Europa heeft vooral Spanje lessen getrokken uit die studies.’
België niet?
‘Veel slachtoffers krijgen te horen: “Allez, het is nu toch al twee jaar geleden”. Er wordt geen rekening gehouden met posttraumatische stress’
‘Men is aan het leren. Ons land was duidelijk niet klaar voor 22/3. Niet voor de acute fase, noch voor de fase erna. De voorbije twee jaar hebben sommige mensen fenomenaal werk geleverd, maar de realiteit is dat de meeste slachtoffers vandaag even ver staan als een jaar geleden … of zelfs als twee jaar geleden.’
In de zomer reageerde u nog positief op het ‘statuut van nationale solidariteit’.
‘Het administratieve slagveld waarop de slachtoffers zich bevinden, is niet kleiner geworden.’
‘De wet is niet de wet waarop we hoopten, maar leidde wel tot een wettelijke erkenning en de bijbehorende vergoeding van de medische kosten. Alleen: vandaag heeft ze maar weinig impact gehad. Verzekeraars, ziekenfondsen en anderen zijn nog niet goed op de hoogte. Het administratieve slagveld waarop de slachtoffers zich bevinden, is niet kleiner geworden. Een lid zei: “Ik probeer erover te raken. Maar telkens als ik een venster sluit, gaan er twee andere open.” Vandaar dat we ons soms van onze slechtste kant moeten laten zien.’
Hoe zit het met de verzekeraars?
‘We worden geconfronteerd met veel ongelijkheden. Een moeder die haar kind heeft verloren, krijgt bijvoorbeeld minder schadevergoeding dan een vader. In Zaventem geldt een plafond, in Maalbeek niet of veel hoger. Men vergelijkt uiteraard en de ongelijkheid frustreert. Het helpt niet dat bepaalde eenheden op hun niveau zaken regelen. Dat vergroot de ongelijkheid alleen.’
U doelt op de vrijstelling van erfbelasting.
‘Na een aanslag vallen alle waarden die je hebt meegekregen aan diggelen. De grote uitdaging voor slachtoffers is: weer menselijkheid zien’
‘Inderdaad, in Wallonië geldt er een vrijstelling en in Brussel en Vlaanderen (nog) niet. Een ander probleem is dat er in ons land geen kennis van zaken is op het vlak van medische expertise bij terreurslachtoffers. Er komt een “eenmalige expertise”, maar wij zitten wel met de gebroken potten.’
Zijn er al mensen volledig uitbetaald?
‘Velen hebben ook het voorstel van de verzekeraar aanvaard om er vanaf te zijn.’
‘Ja. Maar velen hebben ook het voorstel van de verzekeraar aanvaard om er vanaf te zijn. Dat geldt niet voor iedereen, maar we hebben weet van mensen die het nog altijd psychologisch moeilijk hebben en uiteindelijk geschikt hebben omdat ze de administratieve rompslomp beu waren.(nadrukkelijk) Wij vragen om alle dossiers te heropenen.’
Schulden gemaakt
Vansteenkiste heeft zijn job opgezegd om voltijds met V-Europe bezig te zijn. De vereniging heeft 200 leden. Het eerste jaar huisden ze in kantoren van de Franse slachtoffervereniging Fenvac. Sinds 1 maart is er een oplossing uit de bus gekomen. De overheid heeft financiële steun beloofd, maar dat is er nog niet van gekomen. Er zijn enkele giften, maar de mensen achter de vzw werken op vrijwillige basis – ook Philippe Vansteenkiste. ‘In een jaar heb ik al mijn reserves opgesoupeerd en me in de schulden gewerkt’, lacht hij wat wrang. ‘Dat is niet houdbaar.’
U bent niet de enige.
‘Er zijn verschillende slachtoffers in armoede gesukkeld, zeker zelfstandigen. Zo’n aanslag maakt dat je niet meer kunt werken, je moet noodgedwongen contractbreuk plegen en als zelfstandige zijn je verzekeringen veelal niet ideaal …’
‘En toch is het financiële aspect niet de grootste prioriteit voor de slachtoffers. Dat is erkenning. De wet is er nu. Vanaf een invaliditeitsgraad van 10 procent krijg je als slachtoffer een tegemoetkoming. Men heeft beloofd dat ieder van ons onder die 10 procent zou vallen, maar dat blijkt niet het geval te zijn.’
Er hebben zich ongeveer 1.000 slachtoffers gemeld. Moeten zij volgens u allemaal dat statuut krijgen?
‘Nee, met slachtoffers heb je altijd een domino-effect, er moet een grens zijn. Anders vindt de tv-kijker die geraakt werd door de beelden van de aanslagen, dat hij erkend moet worden als slachtoffer. Voor nabestaanden trekken wij de lijn na de tweede graad. Mijn kinderen zijn derdegraadsverwanten van mijn overleden zus. Zij zijn ook slachtoffers, maar hun begeleiding zijn voor onze rekening en verantwoordelijkheid.’
Toen cardioloog Jan Vercammen (N-VA) zich afvroeg waarom een terreurslachtoffer een statuut verdient en een verkeersslachtoffer niet, reageerde u fel.
‘Als je als een vod gebruikt wordt, ben je in eerste instantie niet in staat om de samenleving nog als humaan te zien.’
‘Terreurslachtoffers zijn geen gewone slachtoffers, dat heeft ook Europa erkend. Wij zijn burgers die op een bepaald moment als object gebruikt worden om de staat aan te vallen. Op zo’n moment vallen alle waarden die je hebt meegekregen aan diggelen. Als je als een vod gebruikt wordt, ben je in eerste instantie niet in staat om de samenleving nog als humaan te zien. Dat is een grote uitdaging voor slachtoffers: weer menselijkheid zien.’
Ziet u al opnieuw menselijkheid?
(lange pauze) ‘Wat je zeker leert als je zo’n miserie meemaakt, is om kleine dingen te appreciëren. Ik wil optimistisch blijven … Ik ben misschien bevoordeeld, aangezien ik niet fysiek gewond was. We zien bij V-Europe ook dat veel slachtoffers die gewond waren, op psychologisch en moreel vlak in het begin een dieptepunt kenden. Maar nu staan ze een stap verder dan de niet-gewonden, die een terugslag krijgen of plots mentaal wegzinken. Terwijl die laatsten aanvankelijk de eersten ondersteunden, zijn de rollen nu omgedraaid.’
Helpt humor?
‘Humor is noodzakelijk. Onder slachtoffers is er vaak een speciale, zwarte humor. Maar evengoed is het dikwijls emotioneel. Een van onze belangrijkste taken als vereniging is alle emoties opvangen en ze vertalen in een rationele benadering. Slachtoffers hebben vaak de neiging om hun verhaal, pijn en frustraties uit te schreeuwen. Wij zeggen hen: je verhaal is een van de belangrijkste zaken die je hebt. Gebruik het goed, anders ga je misschien spijt krijgen, een stempel krijgen of blijven bepaalde foto’s jou, je kinderen en kleinkinderen achtervolgen.’
Nog even over het proces-Abdeslam, waarin V-Europe erkend wil worden als burgerlijke partij. U toonde veel begrip voor het procedurepleidooi van Abdeslams advocaat Sven Mary.
(knikt) ‘Mary verdedigt het onverdedigbare. Maar door het recht op verdediging te respecteren, tonen we de terrorist: zelfs voor een monster als u respecteren we onze waarden.’
Kijkt u anders naar moslims sinds 22/3?
‘Neen. Totaal niet. We zijn allemaal mensen.’
Vier verenigingen voor slachtoffers
Philippe Vansteenkiste (48) is de broer van Fabienne Vansteenkiste, een luchthavenmedewerkster die op 22 maart 2016 tijdens de aanslag in Zaventem overleed. Samen met Fabiennes echtgenoot Eddy Van Calster richtte hij de vzw V-Europe op om de 22/3-getroffenen bij te staan in de afhandeling van de administratieve mallemolen. Vansteenkiste is sinds het begin de spreekbuis van ’s lands grootste slachtoffervereniging.
Behalve V-Europe is er ook We Have the Choice (The Circles) van Kristin Verellen en het Comité Patricia Rizzo. Een vierde organisatie is het kleinere Life4Brussels, dat doorgaans extremere standpunten inneemt. Tussen de drie organisaties en Life4Brussels is er amper contact. Na de aanslagen in Madrid op 11 maart 2004 werd de Europese Herdenkingsdag voor Slachtoffers van Terrorisme in het leven geroepen. (mju)
Bron : De Standaard
