Zijn er écht zo veel misbruiken ? En hoe is dat mogelijk ?
Het antwoord op de vraag "Is het bedrog werkelijk zo wijd verspreid" bestaat uit een genuanceerd Ja en nee.
Als we de totaliteit van het aantal letselschadedossiers bekijken die terecht komen in een gerechtelijke medische expertise, kunnen we zeggen dat het aantal dossiers waarin sprake is van bedrog en het opstellen van valse verslagen door gerechtsdeskundigen beperkt is.
Immers, in dossiers waarover weinig discussie kan bestaan, verloopt de medische expertise doorgaans vrij correct. We denken bijvoorbeeld aan een ongeval met de dood tot gevolg - hetzij kort na of enkele maanden na het ongeval. Niemand kan beweren 'het slachtoffer liegt, overdrijft of verzint' - het slachtoffer is dood. Hetzelfde geldt voor slachtoffers die door een ongeval een arm of been verliezen, blind worden, edm. Het is evident dat het leven van deze mensen voor altijd ingrijpend veranderd is, dat zij weinig of geen arbeidskansen meer hebben, een hoge graad van blijvende invaliditeit hebben en dat ernstige familiale en psychologische problemen hieruit kunnen volgen. Daarvoor hoef je geen gespecialiseerde arts te zijn. Dit zijn extreem zware letsels om te dragen. In dit soort letselschadedossiers zien we meestal weinig problemen. De indicatieve Europese tabel is duidelijk, deze % worden relatief correct toegepast.
Anderzijds zijn er een aantal 'kwetsbare' categorieën letselschade, waarbij het bedrog, minstens het opstellen van onjuiste verslagen uit onwetendheid of onkunde, eerder regel dan uitzondering is. De belangrijkste 5 categorieën hierin zijn de slachtoffers met :
1. chronische whiplash
2. hersenletsel met cognitieve problemen
3. post traumatische stress stoornis
4. depressie of burn out
5. belangrijke andere psychopathologie
of een combinatie van 2, 3, 4 of 5 van deze chronische en complexe aandoeningen.
Hier kunnen nog diverse andere letsels aan toegevoegd worden.
Hoe komt het dat gerechtsdeskundigen zich laten verleiden tot het opstellen van onjuiste, soms opzettelijk vervalste verslagen ?
Verschillende factoren spelen hierin een rol. We sommen er enkele op :
1. Onderzoek naar chronische whiplash, hersenletsel, post traumatische stress stoornis is nog volop aan de gang. De verstoring van het centraal zenuwstelsel, de constante overbelasting van de hersenen, een ontregeld pijnmechanisme, diverse secundaire klachten zoals hormonale ontregeling, CVS, fibromyalgie ..., een complex ziektebeeld met een hele waaier aan klachten zoals slaapproblemen, concentratie- en aandachts- en geheugenproblemen, ..., hebben ze gemeenschappelijk. Er heerst veel onwetendheid bij de medische gerechtsdeskundigen over deze aandoeningen. Weinigen zijn gespecialiseerd in deze letsels, nog minder bestuderen de recente medische literatuur hieromtrent. Bij depressie is het een kwestie van een 'believer' of 'non-believer' als gerechtsdeskundige te hebben. Sommigen geloven nog steeds dat depressie geen ziekte is, maar een uiting van een labiele psyche. Idem voor andere psychypathologieën. Lotto dus.
2. Lichamelijk / uiterlijk zie je niets aan mensen die lijden aan chronische whiplash, hersenletsel, post traumatische stress stoornis of depressie. Het is gemakkelijk te zeggen dat zij liegen, overdrijven, verzinnen. Het is het woord van de slachtoffers tegen het woord van de gerechtsdeskundige. Wie krijgt gelijk denkt u?
3. Deskundigen zijn - in theorie - verondersteld zich voor hun oordeel te baseren op objectiveerbare bewijzen (bvb radiologie) én op het klinisch beeld dat een slachtoffer vertoont. In de praktijk wordt enkel naar de objectiveerbare bewijzen gekeken. Alles wat een slachtoffer vertelt, wordt meestal genegeerd of als leugen of verzinsel beschouwd. Je kan een depressie niet bewijzen met een RX scan. Je kan puntbloedingen in de hersenen niet aantonen op IRM - daarvoor is de huidige beeldvorming nog te weinig precies. Het is niet omdat een letsel op vandaag niet via de bestaande technologie meetbaar is, dat het er niet is. Toch gaan gerechtsdeskundigen hier gemakkelijkheidshalve van uit - met catastrofale gevolgen voor de slachtoffers.
4. Er leven nog steeds heel wat vooroordelen over deze 'kwetsbare' letsels. In theorie mogen gerechtsdeskundigen geen vooroordelen hebben. Ze moeten onpartijdig zijn. In de praktijk barst het van de vooroordelen. De bekendste hierin is whiplash: dat is een beetje nekpijn, meer niet. Depressie ? Dat is voor teergevoelige mensen. Hersenletsel ? Als je nog kan lopen en spreken en eten kan het allemaal zo erg niet zijn. PTSS ? Dat is een modern modewoord dat betekent dat iemand geschrokken is.
5. Het weigeren van erkenning van deze letsels, is in België een gewoonte geworden. Een chronische whiplash bijvoorbeeld zonder aangetoond bot- of ligamentair letsel krijgt klassiek 1 tot 3 % blijvende arbeidsongeschiktheid en invaliditeit. Dat vertaalt zich naar belachelijk lage schadevergoedingen van 3.000 tot 5.000 euro - soms zelfs minder - terwijl mensen levenslang ernstige klachten hebben. Dit staat in schril contrast met bijvoorbeeld de Verenigde Staten. Daar wordt een totale arbeidsongeschiktheid uitgesproken met miljoenen dollars schadevergoeding. Hetzelfde geldt voor post traumatische stress stoornis - in sommige landen is dit voor ernstige gevallen erkend als totale invaliditeit. Advocaten die een letselschade dossier krijgen, gaan er in België al bij voorbaat van uit dat hun cliënt bijvoorbeeld in geval van whiplash slechts 3 % zal krijgen. Hetzelfde geldt voor de rechters, die keer op keer 'whiplash' geassocieerd zien met 3 % - of minder. Ze stellen zich hier verder geen vragen bij en gaan er van uit dat dit 'normaal' is. Advocaten noch rechters zijn artsen en volgen al zeker de recente medische literatuur hierover niet op. Dit is ook niet hun taak. Hetzelfde geldt trouwens voor sommige bijstandsartsen, die op deze manier hun cliënten niet goed verdedigen.
6. Medische gerechtsdeskundigen kunnen niet aansprakelijk gesteld worden als ze onjuiste verslagen opstellen. Ze zijn m.a.w. onaantastbaar - wat ze ook beslissen.
7. Er bestaat geen enkel controle orgaan die de beroepsernst en vakbekwaamheid van de medisch gerechtsdeskundigen controleert en in geval van bedrog, hen sancties oplegt. Iedere arts kan de opleiding Verzekeringsgeneeskunde volgen en zich kandidaat stellen als gerechtsdeskundige. Eens ze op de lijsten van de rechtbank staan, blijven ze er doorgaans opstaan. Het is zeldzaam dat een medisch gerechtsdeskundige van de lijst geschrapt wordt.
7. Het duurt weken, soms maanden, soms zelfs jaren, voor de eigenlijke en reële omvang van de problemen die deze 'kwetsbare' letsels veroorzaken, duidelijk wordt. Verzekeringsmaatschappijen weten wel waarom ze altijd zo hard aandringen op spoed, om snel snel te consolideren. Want na enkele jaren kan de letselschade tgv deze letsels wél objectiveerbaar aangeduid worden: nekletsels evolueren tot post traumatische artrose of nekhernia's die wél zichtbaar zijn in de medische beeldvorming ; hersenletsel leidt tot atrofie van de hersenen of hemosiderine depositie ; chronische stress leidt op termijn tot hartproblemen die wel objectiveerbaar aan te tonen zijn ; enz.. We komen in een volgend artikel terug op de strategieën die de verzekeringsmaatschappijen hanteren om net deze letsels niet te laten erkennen.
8. Het uitvoeren van medische expertises als gerechtsdeskundigen is voor de meeste artsen een - bijzonder lucratieve - bijverdienste. De meesten hebben een part time of full time job als professor, runnen een eigen dokterspraktijk, zijn adviserend geneesheer of werken in een ziekenhuis. Veel tijd om een vaak omvangrijk medisch dossier tot in het detail te bestuderen, is er meestal niet. In sommige gevallen is er ronduit sprake van "tussen de soep en de patatten" expertises - dit zonder uiteraard te willen veralgemenen. Alleszins komt deze combinatie van verschillende jobs de beroepsernst niet ten goede.
9. Het is niet altijd de rechter die de gerechtsdeskundige kiest. Soms gebeurt de aanstelling in overleg tussen de verzekeringsarts en de bijstandsarts van het slachtoffer. De rechter bevestigt dan de aanstelling van dit gemeenschappelijk akkoord. Gerechtsdeskundigen die 'gunstige' verslagen opstellen voor de verzekeringsmaatschappijen, weten dat ze op deze manier meer kans maken om 'veel gevraagd' te worden. Dit levert hen regelmatige en interessante inkomsten op (gemiddeld 2.000 tot 6.000 euro per dossier, soms het dubbele of meer). Ervaren letselschade advocaten weten perfect welke deskundige tot welk kamp behoort en wie ze moeten weigeren. Een onervaren advocaat weet dit doorgaans niet en kan zo zijn cliënt onbewust naar het schavot leiden.
10. De mensen die weten dat deze wantoestanden bestaan, zwijgen. Niemand steekt openlijk zijn nek uit. Want iedereen - behalve het slachtoffer en de rechter - wint bij een letselschade dossier: de advocaten, de bijstandsartsen en de gerechtsdeskundigen. Ongevallen zijn Big Business voor velen. Iedereen houdt iedereen graag te vriend. Niemand wil als 'moeilijk' of 'lastig' bekend staan. Niemand wil openlijk een collega aanvallen. Geen enkele onderzoeksrechter, die sowieso al pakken achterstand heeft in 'belangrijker dossiers - moordzaken, overvallen, ...', wil zich hierin verdiepen. Het imago van de rechtbanken bezoedelen door in eigen huis te kijken, is not done. Denk aan de rechter in Veurne die jarenlang dossiers liet aanslepen - iedereen wist het, de griffie, de advocaten, de andere rechters - maar niemand deed er iets aan om zijn of haar eigenbelang te beschermen. Boven alles: het slachtoffer heeft geen stem. Slachtoffers van verkeersongevallen zijn niet verenigd in een groepering en kunnen niet opkomen voor hun rechten.
Dit zijn de 10 belangrijkste redenen. Er zijn nog andere redenen die elders aan bod komen.
ONZE VOORSTELLEN TOT OPLOSSING
1. Medische gerechtsdeskundigen mogen enkel voor de rechtbanken werken - niet meer voor verzekeringsmaatschappijen. Dit om hun onafhankelijkheid te garanderen.
2. Het oprichten van een onafhankelijk controle orgaan voor gerechtsdeskundigen dat hen sancties kan opleggen in geval van onjuiste of valse medische verslagen.
3. De 'kwetsbare' letsels mogen niet geconsolideerd worden voor 2 jaar. De evolutie van de letsels dient afgewacht te worden gedurende minstens 2 jaar - idealiter zelfs 3 jaar - om tot een correcte beoordeling te kunnen komen.
4. Ook medische deskundigen moeten aansprakelijk gesteld kunnen worden voor de schade die zij toebrengen aan de slachtoffers in geval van onjuiste of valse verslagen.
5. Sensibiliseren, verspreiden van informatie over de 'kwetsbare' letsels zodat vooroordelen en onwetendheid hieromtrent verdwijnt.
6. Medisch deskundigen verplichten tot regelmatige bijscholing over 'discussie'letsels.
